به نقل از «قدس آنلاین»

زنی که همیشه بالانشین خواهد ماند/ اهمیت سیمین دانشور در داستان‌نویسی امروز ایران

تاریخ انتشار: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۸۷۸۷۸

حدود دو دهه از دو رویداد مهم در این صحنه می‌گذرد؛ نخست اینکه نیمایوشیج با انتشار «افسانه» در روزنامه قرن بیستم، پایه‌های شعر نو را بنیان گذاشته است و در همان سال، محمدعلی جمال‌زاده با انتشار کتاب «یکی بود یکی نبود»، داستان‌نویسی نوین را در ایران معرفی کرده است.

اما در این دو دهه صحنه داستان‌نویسی ایران، صحنه‌ای مردانه است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نویسندگانی چون مشفق کاظمی، محمد حجازی و صادق هدایت مشهورترین و پرطرفدارترین نویسندگان ژانرهای مختلف همه مرد هستند. در این میان نام یک زن نویسنده به چشم می‌خورد، او امینه پاکروان است، زنی که بعدها فرزندش حسن پاکروان به یکی از مخوف‌ترین چهره‌های ساواک تبدیل شد. امینه، زنی باسواد و درس خوانده بود، استاد دانشگاه و بیشتر زمینه کاری‌اش تاریخ بود. منتها تاریخ را به زبانی داستانی می‌نوشت و به همین دلیل او داستان‌نویس نبود. کتاب‌هایش مانند شاهزاده گمنام (امیر بی‌تاریخ)، عباس میرزا، تهران قدیم و آغامحمدخان قاجار خوانندگانی داشت منتها ایراد این بود که او زاده پاریس بود و بیشتر عمرش را هم در اروپا و مصر گذرانده بود به همین دلیل چندان فارسی نمی‌دانست و زبانش در حقیقت فرانسوی بود. 
در سال ۱۳۲۷ اما یک مجموعه داستان به نام «آتش خاموش» از نویسنده ای جوان به نام سیمین دانشور، نگاه‌ها را به سمت خود برگرداند. او با انتشار همین کتاب که البته بعدها خودش خیلی آن را قبول نداشت، اهمیتی تاریخی پیدا کرد. او نخستین زن داستان‌نویس تاریخ ادبیات ایران شد. نویسنده‌ای که همان سال با دیگر نویسنده مشهور و پرهیاهوی شهر یعنی جلال آل‌احمد ازدواج کرد و نامش بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد، اما سیمین دانشور که بود؟

در مسیر آموختن
سیمین برخلاف امینه، فارسی می‌دانست، خوب هم می‌دانست؛ چرا که دانشجوی زبان و ادبیات دانشگاه تهران بود و استادانش بدیع‌الزمان فروزانفر، ملک‌الشعرای بهار و پرویز ناتل خانلری از بزرگان ادبیات فارسی تاریخ معاصر بودند. از کودکی هم در کنار ادبیات روز جهان، شعر و نثر فارسی خوانده بود و عاشق همشهری شاعرش حافظ بود. علاوه بر این‌ها هم زبان می‌دانست و هم نظریه ادبی. او یک شانس مهم هم آورد؛ در زمان تحصیلش در دانشگاه تهران، فاطمه سیاح هم استاد این دانشگاه بود. او در جایی که پایگاه تولید بسیاری از نظریه‌های ادبی معاصر بود، یعنی در دانشگاه مسکو درس خوانده بود و به همین دلیل نقد ادبی و به خصوص رمان و داستان را به خوبی می‌شناخت. اتفاقاً وقتی سیمین دانشور دانشجوی او شد، به استعداد او پی برد و سیمین، دانشجوی سوگلی سیاح شد و وقتی سیمین داستان‌هایش را برای استاد خواند، سیاح او را به صادق هدایت معرفی کرد و هدایت هم درباره چند و چون داستان‌نویسی راهنمای خوبی برای این دانشجوی شیرازی درس‌خوان شد. 
تحصیل در دانشکده ادبیات تنها جایی نبود که سیمین بنیادهای نظری خود را در داستان‌نویسی تقویت کرد. او چند سال پس از اینکه مدرک دکترای ادبیات گرفت، برای یک بورس دانشگاهی در رشته زیبایی‌شناسی به دانشگاه استنفورد آمریکا رفت و در همین مدت دو سال، در کلاس‌های داستان‌نویسی و نمایش‌نامه‌نویسی والاس استنگر (تاریخدان و نویسنده آمریکایی) و فیل پریک (نمایش‌نامه‌نویس آمریکایی) نام‌نویسی کرد و مدرن ترین شیوه‌های روایی و تکنیک‌های داستان‌نویسی را آموخت. 

بهترین داستان‌نویس زن ایران
سیمین پس از بازگشت از سفر آمریکا بود که داستان‌های مهمش را نوشت. نخستین کتابش پس از بازگشت به ایران «شهری چون بهشت» بود که در سال ۱۳۴۰ منتشر شد که در آن زنان محور داستان‌ها هستند. 
تابستان ۱۳۴۸ دوره مهمی ‌در زندگی سیمین بود. در ماه نخست رمانش را منتشر کرد و در ماه سوم، همراه و همسرش را از دست داد. 
نخستین رمان او «سووشون» مهم‌ترین رمان خود او، بهترین رمان یک داستان‌نویس زن ایرانی و یکی از چند رمان برتر تاریخ داستان‌نویسی ایران است. او با این کتاب، در موقعیتی قرار گرفت که هیچ زن داستان‌نویسی نتوانسته است به آن برسد. 
اگرچه در دهه‌های بعد نویسندگان زن دیگری چون زویا پیرزاد و غزاله علیزاده در جهان داستان فارسی نام خود را مطرح کردند اما سیمین دانشور هم به لحاظ فضل تقدم و هم به لحاظ اهمیت داستانی کتابش، همچنان و همیشه چهره تابناک این عرصه است. 

چرا «سووشون» مهم است؟
 داستان درباره مردی شیرازی است به نام یوسف و همسرش زری که شخصیتی مستقل و وطن‌خواه است. در زمانه اشغال جنوب کشور از فروش غله به انگلیسی‌ها مقاومت می‌کند و جان بر سر این وطن‌پرستی می‌دهد. همسرش مانند هر زن ایرانی دیگری نگران خانواده‌اش، می‌خواهد سیر حوادث را به سمتی ببرد که جان یوسفش از گزند بلا در امان باشد اما طوفان می‌آید و او با مصیبت‌هایی روبه‌رو می‌شود. داستان هم از عشق به میهن سخن می‌گوید و هم از عشق به امید و زندگی و در عین حال، بسیار ایرانی است و البته شخصیت‌پردازی‌ها، فضاسازی‌ها و دیالوگ‌ها همه بجا، حرفه‌ای و ششدانگ است. طبیعی است که سایه‌ای از سیمین و جلال هم در داستان هست و مرگ جلال هم فرامتنی به «سووشون» بخشید که آن را خاص‌تر و ماندگارتر کرد. 
استقبال مخاطبان از کتاب و ترجمه شدنش به زبان‌های دیگر و اینکه در دهه‌های پس از انتشار و با فرونشستن آتش خاطرات نسل همزمان با جلال و سیمین، داستان همچنان مخاطب دارد و زنده است، نشان‌دهنده این است که «سووشون» بیش از هر چیز بر ادبیات و قدرت نویسندگی خالقش استوار است. 
سیمین پس از «سووشون» هم کتاب‌های دیگری نوشت. هم مجموعه داستان و هم رمان. «به کی سلام کنم؟» باز هم رنگی از خود سیمین دارد، زنی که با عشق ازدواج کرد و نتوانست از شویش فرزندی به یادگار داشته باشد. باز هم نگاه سیمین به زنان است، این بار در نسبت میان زن و فرزند. چیزی که در ادبیات مردانه دهه‌های ۲۰ تا ۴۰ گم بود. مردانی که در داستان‌هایشان اگر سراغ زنان هم می‌رفتند، به شکلی آنان را خرد و تحقیر می‌کردند. کارهای هدایت، چوبک، گلستان و حتی خود جلال را که بخوانید در آن زنان حاشیه‌ای بر متن هستند، شاید اگر هم باشند زنانی بدکاره، شکست‌خورده و تحقیر شده‌اند که حتی حاضرند فرزندانشان را در کوی و بازار رها کنند تا شوی جدیدشان آنان را بپذیرد. 
سیمین علاوه بر اینکه داستان‌نویس بود، به دلیل تألیف آثار علمی‌ و دانشگاهی مانند کتاب‌های مسائل هنر معاصر و شناخت و تحسین هنر و نیز ترجمه برخی از مهم‌ترین آثار نویسندگان خارجی مانند بنال وطن اثر آلن پیتون، سرباز شکلاتی نوشته برنارد شاو، باغ آلبالو و دشمنان اثر آنتوان چخوف، داغ ننگ اثر ناتانیل‌ هاوثورن، کمدی انسانی نوشته ویلیام سارویان و ماه عسل آفتابی از نویسندگان مختلف به ادبیات کشور خدمت کرد.

خبرنگار: آرش شفاعی

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: داستان نویسی سیمین دانشور داستان نویس داستان ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۸۷۸۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اهتمام نهاد کتابخانه های عمومی برای حمایت از آثار ادبیات پایداری

به گزارش خبرنگار مهر، آیین نقد و رونمایی کتاب «لبخند آفتابی» صبح چهارشنبه با حضور سیدرضا علوی نویسنده کتاب، رسول آفتابی روایتگر اثر، موسی غیور منتقد کتاب، اسد بابایی مدیرکل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی و جمعی از علاقمندان به حوزه ادبیات پایداری در تالار نخجوانی کتابخانه مرکزی تبریز برگزار شد.

اسد بابایی مدیرکل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی در این آیین با بیان اینکه کتابهای حوزه دفاع و پایداری به عنوان یک گونه ادبی، بسیاری از آثار ممتاز معاصر را در برگرفته است گفت: این آثار علاوه بر غنای ادبی و فرهنگی که درخود دارد باعث تاثیرگذاری بر روی آحاد جامعه، برای حراست هر چه بیشتر از وطن و میهن خود می شود.

بابایی با تاکید بر اهتمام جدی نهاد کتابخانه های عمومی کشور برای حمایت از آثار حوزه ادبیات پایداری افزود: سعی داریم با برگزاری برنامه های ترویجی مانند رونمایی و نقد و بررسی کتاب های نگارش شده در موضوع هشت سال دفاع مقدس به ویژه بیوگرافی ها و اتوبیوگرافی های تالیف شده در زمینه سیره زندگی رزمندگان منش زندگی ساده و مبتنی بر اسلام ناب آنها را به نسل جوان و نوجوان منتقل نماییم.

مدیرکل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی در بخش دیگری از سخنان خود در مورد کتاب «لبخند آفتابی» اظهار داشت: یکی از مهمترین نقاط قوت کتاب در این است که هم نویسنده و هم راوی با نگاهی آمیخته به طنر کوشش کرده اند با زبانی ساده و بدون کلیشه جریان های تلخ و شیرین و مفاهیم والای ایثار را در زندگی روزمره رزمندگان هشت سال دفاع مقدس به نمایش درآورند.

موسی غیور نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبیات پایداری در آیین نقد و رونمایی کتاب «لبخند آفتابی» گفت: وجه تمایز جنگ تحمیلی با دیگر جنگ های رخ داده در طول تاریخ این است که: جنگ ما دفاعی با محوریت مردم بود و تمام نیروهایی که جنگ را اداره کرده اند مردم عادی و از بطن جامعه بودند بنابراین بعد از پایان جنگ همه رزمندگان در یک نقطه اشتراک یافتند که باید لحظات ناب و زیبایی های دفاع مقدس را برای آنهایی که آن جو را ندیده و حس نکرده اند ترسیم و روایت نمایند.

غیور در بخش دیگری از سخنان خود به آسیب های متوجه ادبیات پایداری و خاطره گویی از دفاع مقدس پرداخته و بی توجهی به اقتصاد نشر، سفارشی سازی تدوین و نگارش کتاب در این حوزه، ایجاد مسائل و مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بعد از جنگ تحمیلی که به معویات جنگ آسیب زده اند و یکسان سازی تیپ های شخصیتی از همه رزمندگان در آثار مربوط به حوزه ادبیات پایداری را از آن جمله از آسیب ها مطرح کرد.

این پژوهشگر و منتقد ادبیات پایداری استفاده از کاغذ مناسب، عکسهای رنگی، دورنگ بودن متن نوشتاری کتاب و صفحه آرایی زیبا را از جمله نقاط قوت ظاهری کتاب برشمرده و توجه به سلوک و ارتباطات انسانی به جای حادثه محور بودن داستان، بی تکلفی و دور بودن نویسنده و راوی از ریا و نمایش، عدم وجود محتوای زائد، حشو و تکراری در کتاب، ترجمه فارسی روان و سلیس خاطرات اغل ترکی آمیخته به طنز و فکاهیات را از جمله نقاط قوت محتوای این کتاب عنوان کرد.

رسول آفتابی راوی کتاب نیز در این نشست هدف از بیان خاطرات گردآوری شده در کتاب را گرامیداشت یاد و خاطره شهدا و هم رزمان دفاع و ثبت در صفحات درخشان تاریخ مقاومت و دفاع ملی دانسته افزود: خاطره گویی کردم تا من هم به نوبه خود بتوانم سهمی در بازگویی و بازخوانی رشادت ها و معنویت ها و مردانگی های رزمندگان با اخلاص اسلام را بیان نمایم.

سیدرضا علوی نویسنده کتاب نیز در پایان این آیین با بیان خلاصه ای از مراحل و سیر تدوین کتاب «لبخند آفتابی» و دلایل انتخاب رسول آفتابی برای نگارش خاطرات وی گفت: با شنیدن نام برخی افراد ناخود آگاه لبخند بر لبان آدمی می نشیند. این افراد اشخاصی خوش مشرب با روحیه طنز پرداز بذله گو نیک اندیش و خیرخواه هستند. در طول تاریخ دفاع مقدس با توجه به موقعیت و شرایط جنگ نیاز به افرادی مانند رسول آفتابی بود که با بذله گویی طنز پردازی و نکته سنجی های خود روحیه رزمندگان را غرق در نشاط کنند. احتیاج ذاتی انسانها به شاد بودن افرادی را در دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس وادار به بذله گویی ها و شوخی با موقعیت موجود در نبرد می کرد. طنز پردازی آنی و بذله گویی این رزمندگان در زمانهای سخت پیکار و رودررویی با دشمن مهاجم و متجاوز به داد رزمندگان می رسید.

کد خبر 6093796